نگاهی به نژاد کشی ارمنیان و محاکمه طلعت پاشا

.
زمانی که جنگ جهانی اول آغاز شد، هیچ کس غیر از برنامه ریزان سیاست جهانی نمی توانستند تصور کنند که کمتر از یک سال بعد بزرگترین فاجعه انسانی در تاریخ روی خواهد داد. گویا تصمیم دولت ترکان جوان بر این بود که یک بار برای همیشه مسئله ارمنی را به عنوان بخشی از مسئله شرق به زعم خود حل کند و در همین راستا دهشتناک ترین جنایت تاریخ، اولین نژادکشی سده بیستم یعنی کشتار بیش از 1.5 میلیون ارمنی ساکن ارمنستان غربی (شرق آناتولی) و مناطق مرکزی و غربی آناتولی را سازماندهی و اجرا کرد.
همانگونه که اشاره رفت، ترکان جوان و کمیته اتحاد و ترقی آنان این فاجعه انسانی را سازماندهی و اجرا کرد، سردمداران این کمیته عبارت بودند از طلعت پاشا، انور پاشا، جمال پاشا و دیگران. مغز متفکر کمیته همانا نفر اول بود. پس از اتمام جنگ در سال 1918 دادگاه نظامی استامبول همه آنان را به جرم "جنایت بر علیه بشریت" به مجازات اعدام محکوم کرد، اما این حکم در مورد اکثر آنها اجرا نشد تا این که از درون ملت ارمن چند وجدان بیدار دست به اقدام زد و این جنایتکاران را به سزای اعمال خود رسانید. مهمترین این وقایع ترور طلعت پاشا وزیر امور داخله و سپس صدراعظم ترکیه به دست سوغومون تهلیریان بود. محاکمه تهلیریان روزهای دوم و سوم ژوئن 1921 در برلین انجام شد. این محاکمه در واقع به عنوان محاکمه سردمداران ترکان جوان و محکومیت قتل عام ارمنیان ارزیابی می گردد. پس از دو روز بازجویی و شهادت گواهان و جروبحث های مفصل حقوقی و پزشکی و تاریخی، هیات منصفه رای به تبرئه تهلیریان داد.
اسناد دادگاه محاکمه سوغون تهلیریان، اینک به ملت انساندوست ایران پیشکش می شود. متن اصلی کتاب در واقع در سال 1921 تحت عنوان "محکمه طلعت پاشا" با مقدمه و همت آرمین وگنر به آلمانی منتشر شد و ترجمه های بعدی از روی آن در سال های بعد منتشر گردید.